دوراندیشی ابیاتی از دفتر اول مثنوی

چشم آخُربین یا آخِربین؟ دوراندیشی یعنی گذر از آخُربینی به آخِر بینی! تلخ و شیرین زین نظر ناید پدید از دریچه‌ی عاقبت دانند دید چشم آخِربین تواند دید راست چشم آخُربین غرورست و خطاست ای بسا شیرین که چون شِکَّر بود لیک زهر اندر شکر مُضمَر بود آنچه که انسان را از دیدن حقیقت دور می‌کند و در دام غرق شدن در دام لذت‌های لحظه‌ای می‌اندازد و همه‌چیز را برای سر در آخُر نهادن، بر باد می‌دهد، هوا و هوس و شهوت‌پرستی است! آفت این در، هوا و شهوت است! ورنه اینجا شربت اندر شربت است! آیا وقتی مولانا ما را به پرهیز و اِعراض از هوا و هوس دعوت می‌کند منظورش این است که از دنیا بهره نبریم؟ یا منظور دیگری دارد؟ زندگی و اقوال و آثار مولانا نشان می‌دهد که شهوات و هوا و هوس در نظر او مفهومی عینی نیست؛ بلکه مصداق هوا و هوس و شهوت در ذهن انسان است. یعنی اگر بهره بردن از دنیا آگاهانه باشد و در خدمت تعالی انسان، بسیار آن اندک است و اگر انسان در خدمت بهره بردن مادی باشد، پَرِ کاه آن، طوفانی بنیان‌کن است که انسان را به گمراهی و ضلالت می‌کشاند و توان درک حقی