«تقی آزاد ارمکی»÷ جامعه شناس، معتقد است توسعه در معنای پنهان خود با ایجاد مفهوم «دولت-ملت» بی اعتنایی به ساز و کار طبقاتی را ایجاد کرد که در پی این مفهوم توده در جایگاهی ناشایست با چالش های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی قرار می گیرد. این جامعه شناس برجسته می افزاید گرانی دلار، مسکن و نابسامانی اجتماعی همه فروپاشی مداوم برنامه های توسعه ایجاد شده که اگر برنامه توسعه متناوب با نظام اجتماعی تدوین می شد، تحریم نمی توانست تا این اندازه اقتصاد، فرهنگ و سیاست را متحول کند.